Gemeente Nijmegen: Homohuwelijk en gewetensbezwaren [2002]

Verslag vergadering
Commissie Algemeen bestuur

Vergadering commissie Algemeen Bestuur gemeente Nijmegen d.d. 12 september 2002 Aanwezig: Commissieleden: R.S. Zwart (PvdA), P.J.E. Breukers (PvdA), H.B.W. van Hees (NN), B. van Zijll de Jong-Lodenstein (SLN), J. Baard (SLN), A. van Putten (D66), M. Ulijn (D66), J. Lagerweij (VSP), M. Hulskorte (VSP), J. van Hooft jr. (SP), W.J. van Nispen (SP), H. Buursen (CDA), R.B. Ester-Bil (CDA), F. Jans (CDA), P.P. Leferink op Reinink (VVD), F. van Vlaanderen (VVD), W.M. van Eck (GroenLinks), S.Y.R. Witsenhuijsen (GroenLinks), A.M.C. Simons-Welschen (GroenLinks) Voorzitter: R. Bos Secretaris: G. van der Woude Interim-griffier: T. Jorritsma Portefeuillehouders: G. ter Horst, P. Depla, P. Lucassen Voorts aanwezig: dhr Leenders (brandweercommandant), de heren P. Krielen en W. Rab (Mensec) [...]

Verslag vergadering
Commissie Algemeen bestuur

Vervolgvel
1

[...] 4. Vragen PvdA inzake sluiting homohuwelijken INSPREKER: dhr J. Rosendaal, voorzitter adviescommissie Homo-Lesbisch Beleid Dhr Rosendaal benadrukt dat de leden van de adviescommissie op persoonlijke en onafhankelijke titel lid zijn van de commissie. De adviescommissie is niet om advies gevraagd en de standpuntwijziging van het college inzake het erkennen van gewetensbezwaren voor ambtenaren van de burgerlijke stand m.b.t. het sluiten van huwelijken van partners van gelijk geslacht kwam als een volslagen verrassing. Na bestudering van de stukken die ten grondslag liggen aan het erkennen van gewetensbezwaren is de adviescommissie van mening dat er een grove denkfout is gemaakt. Er is verzuimd onderscheid te maken tussen het burgerlijk en het kerkelijk huwelijk. Het burgerlijk huwelijk wordt door geen enkel kerkgenootschap gezien als een vervanging van de kerkelijke huwelijks- inzegening en heeft geen enkele godsdienstige betekenis. Ambtenaren hoeven dan ook niet bang te zijn dat zij in strijd handelen met hun religie. Het erkennen van gewetensbezwaren tegen het sluiten van een burgerlijk huwelijk betekent dat de overheid toestaat dat dit instituut toegeëigend wordt door een godsdienstige groepering. Dit is in strijd met de scheiding tussen kerk en staat. Het betekent evenwel niet dat ambtenaren geen gewetensbezwaren zouden mogen hebben op religieuze gronden. INSPREKER: dhr Barends, voorzitter Perspectief afdeling Nijmegen Dhr Barends geeft aan dat Perspectief een actuele politieke motie heeft aangenomen die het college steunt in zijn huidige beleid. Het dictum van de motie is dat het college van B&W van Nijmegen er goed aan heeft gedaan om zijn nieuw gekozen beleidslijn inzake gewetensbezwaarde ambtenaren te handhaven. Toen het homohuwelijk een feit werd, heeft de staatssecretaris van Justitie gezegd dat er praktische oplossingen

Verslag vergadering
Commissie Algemeen bestuur

Vervolgvel
2

zouden moeten komen. B&W heeft er goed aan gedaan om principieel het standpunt in te nemen dat gewetensbezwaren mogelijk moeten zijn, omdat in de bijbel staat dat men voor God al verbonden is als men het voornemen heeft te gaan trouwen en dus verloofd is. INSPREKER: dhr C. Bongerds, voorzitter COC Nijmegen Dhr Bongerds meent dat het standpunt van het college van B&W niet alleen bepaald moet worden door de uitspraak van de commissie Gelijke Behandeling. Er zijn vele andere argumenten te noemen, zoals het feit dat Nijmegen de tweede roze stad van Nederland is, dat het COC Nijmegen met zijn 550 leden in grootte de derde COC-vereniging in Nederland is, dat er vele grote en kleine roze clubs zijn in de stad, dat er een aantal roze feesten zijn, dat Nijmegen als een van de weinige gemeenten een actief homo-lesbisch beleid voert. Als Nijmegen haar ambtenaren zou toestaan bezwaren te hebben tegen het trouwen van twee mannen of twee vrouwen, dan is er weinig reden meer om trots te zijn op Nijmegen als stad met een progressief beleid voor homo's, lesbo's en biseksuelen. INSPREKER: dhr R. Essers Dhr Essers zegt dat hem gebleken is dat de Reformatorisch Maatschappelijke Unie zich weinig gelegen laat leggen aan artikel 30 tweede lid van boek 1 van het Burgerlijke Wetboek, waarin staat dat de wet het huwelijk nadrukkelijk alleen beschouwt in zijn burgerlijke betrekkingen. De RMU beschouwt het huwelijk echter veeleer als door God ingesteld. Zodoende krijgt het huwelijk nadrukkelijk een godsdienstige inkleuring. Volgens de wetgever is het huwelijk echter onafhankelijk van welke religie dan ook. De uitspraken van de commissie Gelijke Behandeling en van de staatssecretarissen Cohen en Kalsbeek gaan daaraan volledig voorbij en ook aan de inhoud van mogelijke gewetensbezwaren. Gewetensbezwaarde ambtenaren van de burgerlijke stand houden zich bij de uitoefening van hun ambt niet aan artikel 30 tweede lid hetgeen niet te rijmen is met de eed die ambtenaren afleggen en die zegt dat zij de wettelijke voorschriften de burgerlijke stand betreffende met de meeste nauwgezetheid zullen opvolgen. Het is de vraag of van ambtenaren gevraagd kan worden de eed af te leggen als bij voorbaat duidelijk is dat zij zich bij de uitoefening van hun functie niet aan het bewuste artikel willen en/of kunnen houden, omdat zij in dat geval feitelijk worden aangezet tot meineed. Het respecteren van gewetensbezwaren betekent dan ook dat betrokkenen niet benoemd kunnen worden. Hij vraagt het college om de CGB te verzoeken te onderzoeken of een onderscheid is gemaakt, indien alleen gewetensbezwaren tegen burgerlijke betrekkingen tussen twee personen van gelijk geslacht gerespecteerd worden en te verzoeken om nadere uitleg van artikel 30 tweede lid van boek 1 van het Burgerlijke Wetboek. Het valt niet uit te sluiten dat de CBG dan genoodzaakt zal zijn haar oordeel in ieder geval te nuanceren.

Verslag vergadering
Commissie Algemeen bestuur

Vervolgvel
3

De PvdA stelt dat de raad in september 2001 het in overgrote meerderheid eens was met het standpunt van het college dat er geen ruimte moest zijn voor gewetensbezwaren met betrekking tot deze kwestie. De fractie betreurt het dat het college zonder de raad ervan in kennis te stellen een ander standpunt heeft ingenomen. In zijn antwoorden op de brief van de RMU schrijft het college dat de CGB een niet bindend advies geeft. Dit betekent niet dat men het advies gewoon naast zich neerlegt maar het betekent evenmin dat men het advies gewoon overneemt, toch zeker niet als men het niet met het advies eens is. Gemotiveerd afwijken van het advies lijkt op zijn plaats, omdat het college zijn eerder ingenomen standpunt niet gewijzigd heeft en omdat het Ministerie en de VNG aangeven dat gemeenten vrij zijn om een eigen beleid te bepalen in deze. Het argument dat ambtenaren gewetensvrijheid hebben staat buiten kijf maar is niet relevant. Hetzelfde geldt voor het argument dat men tole- rant moet zijn ten opzichte van mensen die een mening hebben die afwijkt van het meerderheidsstandpunt en is geen argument voor een beleidswijziging. In zijn antwoordt verwijst het college naar een rapport inzake gewetensbezwaren van ambtenaren uit 1983, maar gebruikt daaruit het minst relevante argument ter onderbouwing van het standpunt, terwijl de cruciale argumenten slechts in een bijlage vermeld staan en niet zijn betrokken in de afweging, te weten: 1) Als het bevoegd gezag de gewetensbezwaren van een ambtenaar erkent, dient er een andere functie gezocht te worden of een wijziging in het takenpakket van de bewuste ambtenaar te worden aangebracht. 2) Als dit onmogelijk blijkt te zijn, dan staat ontslag open op de grond Ongeschiktheid wegens gewetensbezwaren. 3) Werkweigering op grond van gewetensbezwaren is laakbaar. Het is vreemd dat het rapport uit 1983 dat ook in september 2001 bekend was, nu gebruikt wordt voor een beleidswijziging. GroenLinks stelt dat het college, als het wil afwijken van een door de raad vastgesteld beleid, eerst de raad moet horen en niet de raad mag confronteren met een reeds gewijzigd beleid, omdat dit de kaderstellende functie van de raad ondermijnt. Het wekt verbazing dat het college heeft verzuimd de kennis van de gemeentelijke adviescommissie te gebruiken en hun advies te laten meewegen. De fractie is teleurgesteld dat het college vasthoudt aan de ingezette lijn van augustus 2002, ondanks de heftige reacties in de samenleving en de heel verschillende invalshoeken die aangeven dat er op een andere manier met de nuance kan worden omgegaan. Er dreigt een tegenstelling tussen godsdienstbeleving en homo- emancipatie. Het recht op godsdienstvrijheid is niet bedoeld om anderen hun rechten te ontnemen. De emancipatie van een groepering die lang achtergesteld is geweest en nog steeds niet tot de mainstream van de samenleving behoort, moet worden bewaakt. De democratische rechtstaat is steeds in ontwikkeling en er vinden herschikkingen plaats waar nieuwe groeperingen die in het begin zijn buitengesloten van de norm, alsnog

Verslag vergadering
Commissie Algemeen bestuur

Vervolgvel
4

gelijke rechten krijgen. De homo-emancipatie heeft pas de laatste vijftig jaar voet aan de grond gekregen maar is nog steeds kwetsbaar. Het is dan juist een taak van de gemeente om de huwelijksvoltrekking mogelijk te maken en deze groep niet extra neer te drukken. Dit dreigt te gebeuren als aan ambtenaren zou worden toegestaan gewetensbezwaren te hebben vanwege een godsdienstbeleving die geregeld is buiten de overheid om. Omdat GroenLinks deze afweging overeind wil houden, handhaaft de fractie vooralsnog het ingediende interpellatieverzoek, want de raad dient het college te corrigeren op dit punt. De SP begrijpt de commotie niet. Praktisch gezien is er geen probleem want mensen van gelijk geslacht kunnen hoe dan in Nijmegen trouwen, alleen niet door een ambtenaar met gewetensbezwaren. De fractie vraagt waarom het college juist voor deze lijn heeft gekozen, gezien het feit dat er tot op heden altijd een ruime raadsmeerderheid is geweest die wil vasthouden aan het niet toestaan van gewetensbezwaren en omdat het als puur juridische handeling geen praktische betekenis heeft. D66 stelt dat het college het gevoelen van de raad van september 2001 niet zomaar terzijde kan schuiven. Als het college dit toch doet, zou hij een motivatie hiervoor moeten geven en niet zomaar een beleidswijziging doorvoeren. Een ambtenaar kiest ervoor om ambtenaar te zijn en als hij eenmaal ambtenaar is, dient hij de wet uit te voeren. De Grondwet verbiedt discriminatie en door te weigeren mensen van gelijk geslacht in het huwelijk te verbinden, discrimineert een ambtenaar. De SLN sluit zich aan bij het standpunt van PvdA en D66. Een ambtenaar kiest ervoor ambtenaar te zijn en dient de juridische handelingen te voltrekken. Het college wijkt zonder enige terugkoppeling naar de raad ineens af van het in september 2001 raadsbreed gedragen standpunt. De VSP staat nog steeds op het eerder ingenomen standpunt dat zij respect hebben voor gewetensbezwaarde ambtenaren en steunt het collegestandpunt. Het CDA is niet gelukkig met het antwoord van het college op de vragen van de PvdA. Het college volgt de niet bindende uitspraken van de staatssecretaris van justitie kennelijk maar, omdat de Tweede Kamer er geen vragen over heeft gesteld. Terwijl er nota bene een raadsbesluit van september 2001 ligt, stelt het college dat er geen zwaarwegende argumenten zijn om principieel van het rijksbeleid af te wijken en dat er in een democratische rechtstaat met serieuze gewetensbezwaarden rekening dient te worden gehouden. Deze beleidsopvatting past inderdaad in een democratische rechtstaat maar de raad van de gemeente Nijmegen heeft ook een democratisch besluit genomen. De fractie wacht graag een nieuw raadsvoorstel af. De VVD is verbaasd dat het college het zeer duidelijke raadsbesluit van vorig jaar terzijde schuift zonder enige terugkoppeling. Nijmegen heeft de positie van tweede roze stad van Nederland hoog te houden. De argumentatie van het college is voornamelijk gebaseerd op een brief van

Verslag vergadering
Commissie Algemeen bestuur

Vervolgvel
5

een ex-staatssecretaris die een bepaalde mening geeft aan een bepaalde commissie en ten onrechte stelt dat de Tweede Kamer het ermee eens was. De VVD heeft zich echter altijd op het standpunt gesteld dat het huwelijk een ambtelijke handeling is waarbij geen ruimte is voor ambtenaren met gewetensbezwaren. Wanneer in Amsterdam een ambtenaar met gewetensbezwaren geen huwelijk tussen mensen van gelijk geslacht wil sluiten, wordt dit uitgelegd als werkweigering. Bovendien wordt een ambtenaar bij zijn aanstelling gevraagd of hij mensen van gelijk geslacht wil trouwen en een ontkennend antwoord betekent dat deze persoon niet wordt benoemd. De uitspraak van de raad van september 2001 moet worden gerepareerd en het college dient terug te komen op zijn uitspraken. NN neemt aan dat de brief is ondertekend door het hele college en niet door slechts een gedeelte ervan. Er is lang gestreden om het mogelijk te maken dat mensen van gelijk geslacht trouwen en dit moet zo blijven. De brief van de staatssecretaris is niet bindend en dit betekent dat de gemeente ervan af kan wijken. Het college dient bij het oude door de raad verwoorde standpunt te blijven met de restrictie dat men compassie dient te hebben met een ambtenaar van de burgerlijke stand die al was aangesteld voordat de wet van kracht werd. Omdat raadsleden het recht hebben om buitengewoon ambtenaar van de burgerlijke stand te worden, moet ook hen gevraagd worden of zich kunnen vinden in het standpunt van de raad van september 2001; zo niet, dan dient hen dit recht onthouden te worden. De burgemeester antwoordt dat er geen enkel meningsverschil tussen college en raad is over de wenselijkheid en wettigheid van huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht. Het college heeft de keuze gemaakt om, voordat de rechter een uitspraak doet over deze kwestie, de uitspraak van de staatssecretaris en van de CGB te volgen en ging ervan uit dat de raad dit op pragmatische gronden zou volgen. Het college heeft zich dan ook verbaasd over de beroering die erover is ontstaan. Als het college zich had gerealiseerd dat hierover zoveel beroering zou ontstaan, zou het college de brief die is uitgegaan zeker hebben gecommuniceerd met de raad. De reden van de wijziging van het standpunt is niet anders geweest dan de uitspraak van de staatssecretaris en die van de CGB. Hun argumentatie is overigens wel het overwegen waard, want in Nederland en in Europa bestaat het recht op gewetensbezwaren. Een beroep op de wet is onvoldoende om een gewetensbezwaar niet toe te ken- nen. De inhoud van het gewetensbezwaar is niet aan de orde en een huwelijk tussen mensen van gelijk geslacht heeft niets te maken met de vraag of het een godsdienstige of burgerlijke activiteit is. In de afspraken over gewetensbezwaren die de bonden hebben gemaakt met de minister is rekening gehouden met het feit dat het recht op gewetensbezwaren niet het recht van twee mensen van gelijk geslacht op een huwelijk mag dwarsbomen. De GroenLinks leden van het college hebben

Verslag vergadering
Commissie Algemeen bestuur

Vervolgvel
6

van de mogelijkheid gebruik gemaakt om aantekening tegen het collegebesluit te vragen. Als de raad het college vraagt om op haar standpunt terug te keren, zal het college de RMU ervan op de hoogte stellen dat het college zijn standpunt heeft gecommuniceerd met de raad en dat de raad in meerderheid van mening is dat gewetensbezwaren niet dienen te worden erkend. Als de rechter een uitspraak heeft gedaan en er een andere situatie zou ontstaan, zal hierover met de commissie worden gesproken. PvdA, Groen.Links, SP, D66, SLN, NN, CDA en VVD vragen het college het standpunt van september 2001 te verwoorden aan RMU. VSP is het eens met het standpunt van het college van augustus 2002. De burgemeester zegt toe een nieuwe brief te schrijven aan RMU. [...]

Bron: Verslag commissievergadering d.d. 12 september 2002; blad 1 en vervolgvel 1-6

Homo's huwen moet tóch altijd in Nijmegen

Door onze verslaggever

NIJMEGEN - Ambtenaren in Nijmegen mogen het sluiten van een homohuwelijk in de toekomst niet weigeren. Een besluit van het college van B en W dat dit weI mag, wordt teruggedraaid op aandringen van een bijna unanieme gemeenteraad..
Alleen de Verenigde Senioren Partij is het met het dagelijks bestuur eens dat ambtenaren zelf moeten kunnen uitmaken of ze homo's willen huwen. Deze week werden burgemeester en wethouders door de overige acht fracties tot de orde geroepen tijdens een raadscommissie.

In beantwoording van vragen van de PvdA-fractie had het college nog laten weten bij het oude standpunt te blijven. Naar aanleiding van een uitspraak van de Commissie Gelijke Behandeling had het dagelijks bestuur laten weten ambtenaren te willen erkennen in hun gewetensbezwaren tegen het homohuwelijk. Overigens is het een theoretische discussie: in Nijmegen zijn geen ambtenaren die homohuwelijken willen weigeren.

Toch willen de fracties om principiële redenen de discussie op het scherpst van de snede voeren.
Gedwongen door zoveel tegenstand, beloofde burgemeester G. ter Horst donderdagavond dat ze bij het college het vrijwel unanieme standpunt van de raad zou terugkoppelen. Burgemeester en wethouders zullen er niet aan kunnen ontkomen hun standpunt weer te herzien.

Enig voorbehoud dat Ter Horst maakte, is dat de uitkomst van een rechtszaak in Leeuwarden tussen gemeente en ambtenaar geen jurisprudentie oplevert die het onmogelijk maakt gewetensbezwaarde ambtenaren te weigeren. De rechtszaak vindt nog deze maand plaats.

Bron: De Gelderlander, zaterdag 14 september 2002

MIJN MENING

Loyaal

Het COC Nijmegen is verheugd en verbaasd dat B en W van Nijmegen in de raadscommissie van Algemene Zaken van 13 september, zijn teruggekeerd van hun dwaling.
Het oude standpunt blijft gelden: voor Nijmeegse ambtenaren van de Burgerlijke Stand (óók gemeenteraadsleden die trouwambtenaar zijn, zoals Nijmegen Nu alert opmerkte) is er geen ruimte voor gewetensbezwaren inzake het zgn. 'homohuwelijk'.

Waarom zijn we verheugd? Het is een goed zaak dat het college van de 2e roze stad van Nederland is teruggekomen op haar slordig genomen besluit. Homo's en lesbo's uit Nijmegen moeten niet bang hoeven te zijn dat ambtenaren hun voorgenomen huwelijk zouden kunnen weigeren. Die angst is van tafel. Prima zaak. Verheugd zijn we ook over de bijna unanieme steun van de raadsfracties in deze kwestie. Ook een prima zaak.

Verbaasd zijn we over het feit dat 't college zo naïef is omgesprongen met deze kwestie. Het betreft hier een principiële zaak waar grondrechten, scheiding van kerk en staat en emancipatie aan de orde is.Een inschattingsfout met vervelende gevolgen is goed geëindigd. De kou is uit de lucht.
En zo hoort het ook democratische rechten van minderheden horen door de meerderheid te worden beschermd. Ik ben blij dat ik weer trots kan zijn op Nijmegen, een Colourful City.

Clem Bongers, voorzitter v/h COC Nijmegen

Bron: De Gelderlander, maandag 23 september 2002

Directie Inwoners
Burgerzaken en Belastingen
Beleid & Projecten Gemeente Nijmegen

Aan de Reformatorisch Maatschappelijke Unie P. Schalk, directeur Postbus 900 3900 AX VEENENDAAL Korte Nieuwstraat 6
6511 PP Nijmegen
Telefoon (024) 329 90 00
Telefax (024) 329 24 24
E-mail gemeente@nijmegen.nl

Postadres
Postbus 9105
6500 HG Nijmegen

Datum Datum uw brief Ons kenmerk Contactpersoon

24 SEP. 2002 20 maart 2002 N210/PS Nr. 2.30875 P.M.H. Severijn, Beleidsmedewerker

Onderwerp Aantal bijlagen Doorkiesnummer

Gewetensbezwaren bij huwelijk 3292420

Geachte heer Schalk, U heeft een brief van ons college - gedateerd 12 juli 2002 - ontvangen over gewetensbezwaren bij huwelijken. In deze brief gaven wij aan ons te conformeren aan de uitspraken van de Commissie gelijke behandeling en van de toenmalige Staatssecretaris van Justitie. Na bespreking van deze brief met de commissie Algemeen Bestuur van de Gemeenteraad komen wij op ons standpunt terug. Wij handhaven ons oorspronkelijke standpunt dat er in Nijmegen geen ruimte is voor gewetensbezwaren van ambtenaren van de burgerlijke stand bij het voltrekken van huwelijken. Als de rechter inzake de zaak Leeuwarden uitspraak heeft gedaan, kan dit reden zijn voor hernieuwd overleg met de gemeenteraad. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Secretaris, w.g. mevr. dr. G. ter Horst w.g. ir. H.K.W. Bekkers

Besluitenlijst

van de vergadering van de Raad van de gemeente Nijmegen
op woensdag 30 oktober 2002 om 19.30 uur
in het stadhuis.

Agenda-
punt Nummer
raads-
voorstel Omschrijving voorstel Boek-
werk
Deel Pagina

INGEKOMEN STUKKEN [...] B Met voorstel voor kennisgeving aan te nemen. [...] B2 Brief d.d. 13-08-2002 PerspectieF ChristenUnie- jongeren betreffende besluitvorming B&W over gewetensbezwaarde ambtenaren Raadsbesluit Brief B5 te bespreken in de Commissie Stadsontwikkeling Voor het overige conform besloten

Edited by RE

Verslag vergadering Commissie Algemeen bestuur
Vervolgvel `1`
[...] 4. Vragen PvdA inzake sluiting homohuwelijken INSPREKER: dhr J. Rosendaal, voorzitter adviescommissie Homo-Lesbisch Beleid Dhr *Rosendaal* benadrukt dat de leden van de adviescommissie op persoonlijke en onafhankelijke titel lid zijn van de commissie. De adviescommissie is niet om advies gevraagd en de standpuntwijziging van het college inzake het erkennen van gewetensbezwaren voor ambtenaren van de burgerlijke stand m.b.t. het sluiten van huwelijken van partners van gelijk geslacht kwam als een volslagen verrassing. Na bestudering van de stukken die ten grondslag liggen aan het erkennen van gewetensbezwaren is de adviescommissie van mening dat er een grove denkfout is gemaakt. Er is verzuimd onderscheid te maken tussen het burgerlijk en het kerkelijk huwelijk. Het burgerlijk huwelijk wordt door geen enkel kerkgenootschap gezien als een vervanging van de kerkelijke huwelijks- inzegening en heeft geen enkele godsdienstige betekenis. Ambtenaren hoeven dan ook niet bang te zijn dat zij in strijd handelen met hun religie. Het erkennen van gewetensbezwaren tegen het sluiten van een burgerlijk huwelijk betekent dat de overheid toestaat dat dit instituut toegeëigend wordt door een godsdienstige groepering. Dit is in strijd met de scheiding tussen kerk en staat. Het betekent evenwel niet dat ambtenaren geen gewetensbezwaren zouden mogen hebben op religieuze gronden. INSPREKER: dhr Barends, voorzitter Perspectief afdeling Nijmegen Dhr *Barends* geeft aan dat Perspectief een actuele politieke motie heeft aangenomen die het college steunt in zijn huidige beleid. Het dictum van de motie is dat het college van B&W van Nijmegen er goed aan heeft gedaan om zijn nieuw gekozen beleidslijn inzake gewetensbezwaarde ambtenaren te handhaven. Toen het homohuwelijk een feit werd, heeft de staatssecretaris van Justitie gezegd dat er praktische oplossingen

Verslag vergadering Commissie Algemeen bestuur
Vervolgvel `2`
zouden moeten komen. B&W heeft er goed aan gedaan om principieel het standpunt in te nemen dat gewetensbezwaren mogelijk moeten zijn, omdat in de bijbel staat dat men voor God al verbonden is als men het voornemen heeft te gaan trouwen en dus verloofd is. INSPREKER: dhr C. Bongerds, voorzitter COC Nijmegen Dhr *Bongerds* meent dat het standpunt van het college van B&W niet alleen bepaald moet worden door de uitspraak van de commissie Gelijke Behandeling. Er zijn vele andere argumenten te noemen, zoals het feit dat Nijmegen de tweede roze stad van Nederland is, dat het COC Nijmegen met zijn 550 leden in grootte de derde COC-vereniging in Nederland is, dat er vele grote en kleine roze clubs zijn in de stad, dat er een aantal roze feesten zijn, dat Nijmegen als een van de weinige gemeenten een actief homo-lesbisch beleid voert. Als Nijmegen haar ambtenaren zou toestaan bezwaren te hebben tegen het trouwen van twee mannen of twee vrouwen, dan is er weinig reden meer om trots te zijn op Nijmegen als stad met een progressief beleid voor homo's, lesbo's en biseksuelen. INSPREKER: dhr R. Essers Dhr *Essers* zegt dat hem gebleken is dat de Reformatorisch Maatschappelijke Unie zich weinig gelegen laat leggen aan artikel 30 tweede lid van boek 1 van het Burgerlijke Wetboek, waarin staat dat de wet het huwelijk nadrukkelijk alleen beschouwt in zijn burgerlijke betrekkingen. De RMU beschouwt het huwelijk echter veeleer als door God ingesteld. Zodoende krijgt het huwelijk nadrukkelijk een godsdienstige inkleuring. Volgens de wetgever is het huwelijk echter onafhankelijk van welke religie dan ook. De uitspraken van de commissie Gelijke Behandeling en van de staatssecretarissen Cohen en Kalsbeek gaan daaraan volledig voorbij en ook aan de inhoud van mogelijke gewetensbezwaren. Gewetensbezwaarde ambtenaren van de burgerlijke stand houden zich bij de uitoefening van hun ambt niet aan artikel 30 tweede lid hetgeen niet te rijmen is met de eed die ambtenaren afleggen en die zegt dat zij de wettelijke voorschriften de burgerlijke stand betreffende met de meeste nauwgezetheid zullen opvolgen. Het is de vraag of van ambtenaren gevraagd kan worden de eed af te leggen als bij voorbaat duidelijk is dat zij zich bij de uitoefening van hun functie niet aan het bewuste artikel willen en/of kunnen houden, omdat zij in dat geval feitelijk worden aangezet tot meineed. Het respecteren van gewetensbezwaren betekent dan ook dat betrokkenen niet benoemd kunnen worden. Hij vraagt het college om de CGB te verzoeken te onderzoeken of een onderscheid is gemaakt, indien alleen gewetensbezwaren tegen burgerlijke betrekkingen tussen twee personen van gelijk geslacht gerespecteerd worden en te verzoeken om nadere uitleg van artikel 30 tweede lid van boek 1 van het Burgerlijke Wetboek. Het valt niet uit te sluiten dat de CBG dan genoodzaakt zal zijn haar oordeel in ieder geval te nuanceren.

Verslag vergadering Commissie Algemeen bestuur
Vervolgvel `3`
De *PvdA* stelt dat de raad in september 2001 het in overgrote meerderheid eens was met het standpunt van het college dat er geen ruimte moest zijn voor gewetensbezwaren met betrekking tot deze kwestie. De fractie betreurt het dat het college zonder de raad ervan in kennis te stellen een ander standpunt heeft ingenomen. In zijn antwoorden op de brief van de RMU schrijft het college dat de CGB een niet bindend advies geeft. Dit betekent niet dat men het advies gewoon naast zich neerlegt maar het betekent evenmin dat men het advies gewoon overneemt, toch zeker niet als men het niet met het advies eens is. Gemotiveerd afwijken van het advies lijkt op zijn plaats, omdat het college zijn eerder ingenomen standpunt niet gewijzigd heeft en omdat het Ministerie en de VNG aangeven dat gemeenten vrij zijn om een eigen beleid te bepalen in deze. Het argument dat ambtenaren gewetensvrijheid hebben staat buiten kijf maar is niet relevant. Hetzelfde geldt voor het argument dat men tole- rant moet zijn ten opzichte van mensen die een mening hebben die afwijkt van het meerderheidsstandpunt en is geen argument voor een beleidswijziging. In zijn antwoordt verwijst het college naar een rapport inzake gewetensbezwaren van ambtenaren uit 1983, maar gebruikt daaruit het minst relevante argument ter onderbouwing van het standpunt, terwijl de cruciale argumenten slechts in een bijlage vermeld staan en niet zijn betrokken in de afweging, te weten: 1) Als het bevoegd gezag de gewetensbezwaren van een ambtenaar erkent, dient er een andere functie gezocht te worden of een wijziging in het takenpakket van de bewuste ambtenaar te worden aangebracht. 2) Als dit onmogelijk blijkt te zijn, dan staat ontslag open op de grond Ongeschiktheid wegens gewetensbezwaren. 3) Werkweigering op grond van gewetensbezwaren is laakbaar. Het is vreemd dat het rapport uit 1983 dat ook in september 2001 bekend was, nu gebruikt wordt voor een beleidswijziging. *GroenLinks* stelt dat het college, als het wil afwijken van een door de raad vastgesteld beleid, eerst de raad moet horen en niet de raad mag confronteren met een reeds gewijzigd beleid, omdat dit de kaderstellende functie van de raad ondermijnt. Het wekt verbazing dat het college heeft verzuimd de kennis van de gemeentelijke adviescommissie te gebruiken en hun advies te laten meewegen. De fractie is teleurgesteld dat het college vasthoudt aan de ingezette lijn van augustus 2002, ondanks de heftige reacties in de samenleving en de heel verschillende invalshoeken die aangeven dat er op een andere manier met de nuance kan worden omgegaan. Er dreigt een tegenstelling tussen godsdienstbeleving en homo- emancipatie. Het recht op godsdienstvrijheid is niet bedoeld om anderen hun rechten te ontnemen. De emancipatie van een groepering die lang achtergesteld is geweest en nog steeds niet tot de mainstream van de samenleving behoort, moet worden bewaakt. De democratische rechtstaat is steeds in ontwikkeling en er vinden herschikkingen plaats waar nieuwe groeperingen die in het begin zijn buitengesloten van de norm, alsnog

Verslag vergadering Commissie Algemeen bestuur
Vervolgvel `4`
gelijke rechten krijgen. De homo-emancipatie heeft pas de laatste vijftig jaar voet aan de grond gekregen maar is nog steeds kwetsbaar. Het is dan juist een taak van de gemeente om de huwelijksvoltrekking mogelijk te maken en deze groep niet extra neer te drukken. Dit dreigt te gebeuren als aan ambtenaren zou worden toegestaan gewetensbezwaren te hebben vanwege een godsdienstbeleving die geregeld is buiten de overheid om. Omdat GroenLinks deze afweging overeind wil houden, handhaaft de fractie vooralsnog het ingediende interpellatieverzoek, want de raad dient het college te corrigeren op dit punt. De SP begrijpt de commotie niet. Praktisch gezien is er geen probleem want mensen van gelijk geslacht kunnen hoe dan in Nijmegen trouwen, alleen niet door een ambtenaar met gewetensbezwaren. De fractie vraagt waarom het college juist voor deze lijn heeft gekozen, gezien het feit dat er tot op heden altijd een ruime raadsmeerderheid is geweest die wil vasthouden aan het niet toestaan van gewetensbezwaren en omdat het als puur juridische handeling geen praktische betekenis heeft. *D66* stelt dat het college het gevoelen van de raad van september 2001 niet zomaar terzijde kan schuiven. Als het college dit toch doet, zou hij een motivatie hiervoor moeten geven en niet zomaar een beleidswijziging doorvoeren. Een ambtenaar kiest ervoor om ambtenaar te zijn en als hij eenmaal ambtenaar is, dient hij de wet uit te voeren. De Grondwet verbiedt discriminatie en door te weigeren mensen van gelijk geslacht in het huwelijk te verbinden, discrimineert een ambtenaar. De *SLN* sluit zich aan bij het standpunt van PvdA en D66. Een ambtenaar kiest ervoor ambtenaar te zijn en dient de juridische handelingen te voltrekken. Het college wijkt zonder enige terugkoppeling naar de raad ineens af van het in september 2001 raadsbreed gedragen standpunt. De *VSP* staat nog steeds op het eerder ingenomen standpunt dat zij respect hebben voor gewetensbezwaarde ambtenaren en steunt het collegestandpunt. Het *CDA* is niet gelukkig met het antwoord van het college op de vragen van de PvdA. Het college volgt de niet bindende uitspraken van de staatssecretaris van justitie kennelijk maar, omdat de Tweede Kamer er geen vragen over heeft gesteld. Terwijl er nota bene een raadsbesluit van september 2001 ligt, stelt het college dat er geen zwaarwegende argumenten zijn om principieel van het rijksbeleid af te wijken en dat er in een democratische rechtstaat met serieuze gewetensbezwaarden rekening dient te worden gehouden. Deze beleidsopvatting past inderdaad in een democratische rechtstaat maar de raad van de gemeente Nijmegen heeft ook een democratisch besluit genomen. De fractie wacht graag een nieuw raadsvoorstel af. De *VVD* is verbaasd dat het college het zeer duidelijke raadsbesluit van vorig jaar terzijde schuift zonder enige terugkoppeling. Nijmegen heeft de positie van tweede roze stad van Nederland hoog te houden. De argumentatie van het college is voornamelijk gebaseerd op een brief van

Verslag vergadering Commissie Algemeen bestuur
Vervolgvel `5`
een ex-staatssecretaris die een bepaalde mening geeft aan een bepaalde commissie en ten onrechte stelt dat de Tweede Kamer het ermee eens was. De VVD heeft zich echter altijd op het standpunt gesteld dat het huwelijk een ambtelijke handeling is waarbij geen ruimte is voor ambtenaren met gewetensbezwaren. Wanneer in Amsterdam een ambtenaar met gewetensbezwaren geen huwelijk tussen mensen van gelijk geslacht wil sluiten, wordt dit uitgelegd als werkweigering. Bovendien wordt een ambtenaar bij zijn aanstelling gevraagd of hij mensen van gelijk geslacht wil trouwen en een ontkennend antwoord betekent dat deze persoon niet wordt benoemd. De uitspraak van de raad van september 2001 moet worden gerepareerd en het college dient terug te komen op zijn uitspraken. NN neemt aan dat de brief is ondertekend door het hele college en niet door slechts een gedeelte ervan. Er is lang gestreden om het mogelijk te maken dat mensen van gelijk geslacht trouwen en dit moet zo blijven. De brief van de staatssecretaris is niet bindend en dit betekent dat de gemeente ervan af kan wijken. Het college dient bij het oude door de raad verwoorde standpunt te blijven met de restrictie dat men compassie dient te hebben met een ambtenaar van de burgerlijke stand die al was aangesteld voordat de wet van kracht werd. Omdat raadsleden het recht hebben om buitengewoon ambtenaar van de burgerlijke stand te worden, moet ook hen gevraagd worden of zich kunnen vinden in het standpunt van de raad van september 2001; zo niet, dan dient hen dit recht onthouden te worden. De *burgemeester* antwoordt dat er geen enkel meningsverschil tussen college en raad is over de wenselijkheid en wettigheid van huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht. Het college heeft de keuze gemaakt om, voordat de rechter een uitspraak doet over deze kwestie, de uitspraak van de staatssecretaris en van de CGB te volgen en ging ervan uit dat de raad dit op pragmatische gronden zou volgen. Het college heeft zich dan ook verbaasd over de beroering die erover is ontstaan. Als het college zich had gerealiseerd dat hierover zoveel beroering zou ontstaan, zou het college de brief die is uitgegaan zeker hebben gecommuniceerd met de raad. De reden van de wijziging van het standpunt is niet anders geweest dan de uitspraak van de staatssecretaris en die van de CGB. Hun argumentatie is overigens wel het overwegen waard, want in Nederland en in Europa bestaat het recht op gewetensbezwaren. Een beroep op de wet is onvoldoende om een gewetensbezwaar niet toe te ken- nen. De inhoud van het gewetensbezwaar is niet aan de orde en een huwelijk tussen mensen van gelijk geslacht heeft niets te maken met de vraag of het een godsdienstige of burgerlijke activiteit is. In de afspraken over gewetensbezwaren die de bonden hebben gemaakt met de minister is rekening gehouden met het feit dat het recht op gewetensbezwaren niet het recht van twee mensen van gelijk geslacht op een huwelijk mag dwarsbomen. De GroenLinks leden van het college hebben

Directie Inwoners Burgerzaken en Belastingen Beleid & Projecten
`Aan de Reformatorisch Maatschappelijke Unie P. Schalk, directeur Postbus 900 3900 AX VEENENDAAL`			Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 90 00 Telefax (024) 329 24 24 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus 9105 6500 HG Nijmegen

Datum	Datum uw brief	Ons kenmerk	Contactpersoon
24 SEP. 2002	`20 maart 2002`	`N210/PS Nr. 2.30875`	`P.M.H. Severijn, Beleidsmedewerker`

Onderwerp		Aantal bijlagen	Doorkiesnummer
`Gewetensbezwaren bij huwelijk`			`3292420`
Geachte heer Schalk, U heeft een brief van ons college - gedateerd 12 juli 2002 - ontvangen over gewetensbezwaren bij huwelijken. In deze brief gaven wij aan ons te conformeren aan de uitspraken van de Commissie gelijke behandeling en van de toenmalige Staatssecretaris van Justitie. Na bespreking van deze brief met de commissie Algemeen Bestuur van de Gemeenteraad komen wij op ons standpunt terug. Wij handhaven ons oorspronkelijke standpunt dat er in Nijmegen geen ruimte is voor gewetensbezwaren van ambtenaren van de burgerlijke stand bij het voltrekken van huwelijken. Als de rechter inzake de zaak Leeuwarden uitspraak heeft gedaan, kan dit reden zijn voor hernieuwd overleg met de gemeenteraad. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Secretaris, w.g. mevr. dr. G. ter Horst w.g. ir. H.K.W. Bekkers